بیماری مشمشه یا گلندرز در اسب ها
بیماری مشمشه یا گلندرز در اسب ها
بیماری مشمشه یا گلندرز در اسب ها، یک بیماری واگیردار است که غالبا در مناطق دور افتاده جهان دیده می شود. عامل اصلی ایجاد کننده این بیماری، Burkholderia mallei است. این بیماری با علائمی همچون ترشحات چرکی بینی، زخم مخاط بینی، ضایعات ریوی و گره های چرکی در غدد لنفاوی زیر جلدی مشخص می شود.
تشخیص این بیماری با کمک زخم های بینی، آزمایش تثبیت مکمل یا فیکساسیون کمپلمان، کشت سلولی و PCR انجام می شود. برای کنترل این بیماری باید حیوانات بیمار را قرنطینه کرد یا از بین برد.
گلندرز یا مشمشه، یک بیماری مسری حاد یا مزمن و معمولاً کشنده در اسب است که ناشی از ابتلا به Burkholderia mallei ایجاد می شود. این عفونت معمولا کشنده است. این ارگانیسم برای افراد مختلف عفونی بوده و با 95٪ میزان مرگ و میر در موارد سپتی سمی درمان نشده، یک بیماری بسیار کشنده در نظر گرفته می شود.
گلاندرز یا مشمشه یکی از قدیمی ترین بیماری های شناخته شده است. این بیماری زمانی در سراسر جهان شیوع داشته است. بیماری مشمشه اکنون ریشه کن و یا به طور موثر در بسیاری از کشورها از جمله ایالات متحده آمریکا کنترل شده است. در سالهای اخیر، مواردی از ابتلا به این بیماری در خاورمیانه، پاکستان، هند، مغولستان، چین، آمریکای جنوبی، آفریقا و برخی از کشورهای اروپایی از جمله روسیه گزارش شده است.
راه های ابتلا به بیماری مشمشه
میکروارگانیسم Burkholderia mallei یک عامل بیماری زای اجباری داخل سلولی گرم منفی بوده و در ترشحات بینی و ترشحات پوست زخمی یافت می شود. اسب های سالم معمولا به روش های زیر به این بیماری مبتلا می شوند:
- تماس با اشیا آلوده
- تماس با اسب های آلوده
- مصرف غذا یا آب آلوده به ترشحات بینی حیوانات ناقل
عامل ایجاد کننده این بیماری به گرما، نور و مواد ضد عفونی کننده حساس است. عامل ایجاد کننده بیماری مشمشه ۱ الی ۲ ماه در یک محیط زنده می ماند. محیط مرطوب از جمله شرایط مناسب برای رشد این میکروارگانیسم است. پوشش پلی ساکاریدی این میکروارگانیسم از آن در برابر شرایط نامساعد محیطی محافظت می کند.
انواع بیماری مشمشه در اسب
این بیماری باعث ایجاد گره و زخم در دستگاه تنفسی و ریه حیوانات می شود. نوع پوستی مشمشه نیز وجود دارد. هر دو نوع حاد و مزمن این بیماری ممکن است ایجاد شود. اشکال حاد غالباً در الاغ ها و قاطرها مشاهده می شوند. این دو نوع معمولا همراه با تب بالا و علائم تنفسی بروز پیدا می کنند. در اسب، مشمشه معمولاً دوره مزمن تری را طی می کند و ممکن است چندین سال در بدن اسب آلوده پنهان بماند.
چهار شکل شناخته شده از بیماری مشمشه وجود دارد:
- بینی
- ریوی
- پوستی
- حامل بدون علامت
نوع مشمشه ایجاد شده معمولاً با توجه به محل اولیه عفونت تعیین می شود. فرم های بینی و ریوی حادتر هستند. فرم جلدی یک روند مزمن دارد.
علائم ابتلا اسب به بیماری مشمشه
پس از آلودگی به عامل ایجاد کننده بیماری مشمشه، معمولا علائم زیر در اسب آلوده دیده می شود:
- سپتی سمی
- کاهش وزن
- علائم تنفسی
- ترشحات بینی غلیظ، مخاطی، مایل به زرد
- تب بالا (تا 41 درجه سانتیگراد، تا 106 درجه فارنهایت)
مشمشه بر روی بینی، ریه و پوست اثر می گذارد. در بیماری مربوط به بینی، گره هایی در مخاط تیغه بینی و قسمت های تحتانی آن ایجاد می شوند. گره ها با ایجاد مرزهای نامنظم به زخم های عمیق تبدیل می شوند. رد زخم پس از بهبودی بر روی مخاط باقی می ماند. در مراحل اولیه، غدد لنفاوی زیر ماگزیلار بزرگ و متورم شده و با گذشت زمان به پوست یا بافتهای عمیق وارد می شوند.
در فرم ریوی بیماری مشمشه، گره های غده مانند، که دارای مراکز حاوی مواد معدنی یا کلسیفیه بوده و توسط بافت های التهابی احاطه شده اند، در ریه ها یافت می شوند. اگر روند بیماری شدید باشد، ممکن است ذات الریه ایجاد شود.
گاهی اوقات گره ها متلاشی می شوند. در این صورت ممکن است محتوای آنها در نایژه ها تخلیه شود. در نتیجه عفونت به دستگاه تنفسی فوقانی گسترش می یابد.
در مشمشه پوستی، گره های غده مانند در امتداد عروق لنفاوی، به ویژه در اندام ها ظاهر می شوند. این گره ها با گذشت زمان از بین می روند و زخم هایی با ترشحات چرکی بسیار عفونی و چسبناک ایجاد می کنند. کبد و طحال نیز ممکن است دچار ضایعات این بیماری شوند. از نظر بافت شناسی، ممکن است واسکولیت و ترومبوز نیز ایجاد شود.
تشخیص بیماری مشمشه در اسب ها
با کمک علائمی همچون وجود گره های پوستی دارای ترشح و نیز زخم در مخاط بینی یا وجود ترشحات غیر معمول بینی، این بیماری به صورت اولیه تشخیص داده می شود. تشخیص قطعی مشمشه توسط روش هایی همچون آزمون تثبیت مکمل و PCR انجام می شود.
وجود گره های غده مانند، زخم، تشکیل اسکار و ناتوانی جسمی ممکن است شواهد کافی برای تشخیص بالینی این بیماری را فراهم کنند. اما، از آنجا که این علائم معمولاً هنگام پیشرفت بیماری بروز می یابند، بایستی در اسرع وقت آزمایش های تشخیصی دقیق انجام شوند.
پیشگیری و درمان بیماری مشمشه در اسب ها
تا به امروز هیچ واکسن اسب برای پیشگیری از بیماری مشمشه تولید نشده است. پیشگیری و کنترل بیماری مشمشه به تشخیص و حذف زود هنگام میکروارگانیسم های عامل بیماری در حیوانات مبتلا و همچنین قرنطینه کامل و ضدعفونی دقیق منطقه درگیر این بیماری بستگی دارد.
کنترل موفقیت آمیز شیوع بیماری مشمشه به آگاهی و افزایش اطلاعات دامداران درباره این بیماری بستگی دارد. تاکنون به صورت قطعی دارویی برای درمان یا پیشگیری از ابتلا به این بیماری معرفی نشده است. اما داروهایی مثل داکسی سایکلین، سفترازیدیم، جنتامایسین، استرپتومایسین و ترکیبات سولفازین یا سولفامونومتوکسین با تریمتوپریم در پیشگیری و درمان بیماری مشمشه به صورت آزمایشی موثر بوده اند.
بیماری مشمشه کدام حیوانات را درگیر می کند؟
گلندرز یا مشمشه یک بیماری عفونی و کشنده است که به طور عمده اسبها، خرها یا قاطرهای آلوده به باکتری Burkholderia mallei را درگیر می کند. مشمشه می تواند به انسان منتقل شود. احتمال ابتلا به مشمشه در شترها، گربه سانانی که در طبیعت زندگی می کنند، خرس ها، گرگ ها و سگ ها به اثبات رسیده است.
گوشتخواران ممکن است با خوردن گوشت آلوده به باکتری عامل مشمشه به این بیماری شوند. خوکچه هندی و همستر نیز نسبت به این بیماری بسیار حساس هستند. این بیماری باعث ایجاد گره های غده مانند و زخم در دستگاه تنفسی و ریه حیوانات مبتلا می شود.
نوع پوستی مشمشه نیز ممکن است رخ دهد. در انسان این بیماری می تواند به اشکال مختلفی از جمله مشمشه بینی، موضعی همراه با گره و آبسه، ریوی، سپتی سمی همراه با عفونت منتشر شده یا مزمن وجود داشته باشد. اگر افراد مبتلا به مشمشه به سرعت و زودهنگام با آنتی بیوتیک درمان شوند، پیش آگهی آن خوب است.
میزان مرگ و میر در عفونت های درمان نشده بسیار زیاد است. این بیماری در آمریکای شمالی، استرالیا و اروپا با از بین بردن حیوانات آلوده، همراه با اقدامات کنترل واردات دام، ریشه کن شده است. با این حال، ابتلا به بیماری مشمشه در تعدادی از کشورهای آسیایی، آفریقایی، خاورمیانه و آمریکای جنوبی به صورت پراکنده گزارش شده است. دوره کمون بیماری مشمشه بسته به شدت بیماری از چند روز تا چند ماه متفاوت است.
گلندرز یا مشمشه دوران باستان نیز شناخته شده بود. بقراط این بیماری را جزو بیماری های جدی اسب میدانست. با ارائه خدمات دامپزشکی و برنامه های کنترل ملی، شیوع بیماری مشمشه در سراسر جهان بطور قابل توجهی کاهش یافته است.
انتقال و شیوع بیماری مشمشه
رایج ترین منبع آلودگی به این عفونت، خوردن غذا یا آب آلوده است. آئروسل های آلوده (ناشی از سرفه و عطسه)، اشیا آلوده و حشرات آلوده نیز ممکن است منبع ایجاد این عفونت باشند. باکتری ها همچنین می توانند از طریق تماس با ضایعات یا خراش های پوستی و یا از طریق مخاط وارد بدن شوند. در این حالت، یک عفونت موضعی همراه با زخم ایجاد می شود و ممکن است به سایر نقاط بدن گسترش یابد.
شرایط نامناسب دامداری و تغذیه و همچنین حمل و نقل مکرر حیوانات می توانند از عوامل مستعد کننده ابتلا دام به این بیماری باشد. شرایط غیر بهداشتی و اصطبل های پر ازدحام نیز از عوامل افزایش احتمال ابتلا به این بیماری هستند.
تاثیر شرایط غیر بهداشتی در ابتلا به مشمشه
مشمشه یک بیماری مشترک بین انسان و دام است. هیچ واکسنی برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری وجود ندارد. مشمشه جزو بیماری های نادر در انسان است. علاوه بر حیوانات مبتلا به مشمشه بالینی، حیوانات بدون علامت نیز برای انسان خطرناک هستند. انسان میزبان تصادفی مشمشه بوده و انتقال بیماری از انسان به انسان نادر است.
این عفونت می تواند از طریق تماس مستقیم با حیوانات آلوده، ترشحات آنها و از طریق تماس غیرمستقیم با حشرات آلوده، غذا، خاک و آب رخ دهد. با کنترل این بیماری در حیوانات، جلوگیری از تماس با حیوانات آلوده و اقدامات بهداشتی پیشگیرانه می توان از انتقال باکتری عامل این بیماری به انسان جلوگیری کرد.
پیشگیری و کنترل بیماری مشمشه
علائم بالینی برای تشخیص نهایی این بیماری کافی نیستند. مخصوصاً در اولین مراحل بیماری این کار تقریبا غیرممکن است. برای تشخیص دقیق این بیماری باید تست های آزمایشگاهی انجام شوند.
تاکنون هیچ داروی دامپزشکی قادر به درمان قطعی و کامل این عفونت نشده است. کنترل بیماری مشمشه به تشخیص زودهنگام و انجام آزمایش تشخیصی در موارد مشکوک بالینی بستگی دارد. همچنین باید در مورد دام های وارداتی تست های تشخیصی دقیق انجام شود.
در کشورهایی که در معرض خطر شیوع این بیماری هستند، کنترل به وسیله تشخیص زودهنگام، از بین بردن حیوانات آلوده و پیشگیری از شیوع بیماری امکان پذیر است. واکسیناسیون دارودرمانی در کنترل مشمشه موثر نیستند.
برخی از اقدامات کنترلی بیماری مشمشه عبارت اند از:
- قرنطینه
- ضد عفونی کردن مناطق آلوده
- انجام آزمایش های تشخیصی در حیوانات مشکوک
- شناسایی و اتانازی حیوانات آلوده به بیماری مشمشه
- از بین بردن تمام اشیا و وسایل مربوط به حیوانات آلوده
سخن آخر
ظرف چند روز پس از ابتلا به مشمشه و بروز علائم، مرگ رخ می دهد. این بیماری مزمن در اسب ها شایع است و به عنوان یک بیماری ناتوان کننده همراه با ضایعات ندولار یا زخم کننده پوست و جراحات داخلی در نظر گرفته می شود. حیوانات آلوده ممکن است سالها زنده بمانند و به انتشار ارگانیسم ایجاد کننده این بیماری ادامه دهند. در برخی موارد ممکن است عفونت نهفته مانده و برای مدت طولانی ادامه یابد. خرها و قاطرها بیشتر از اسبها تحت تأثیر این بیماری قرار می گیرند.
این بیماری در آمریکای شمالی، استرالیا و اروپا از طریق انجام آزمایش های تشخیصی و سپس از بین بردن حیوانات آلوده، همراه با اقدامات کنترل واردات، ریشه کن شده است. با این حال، بیماری مشمشه در تعدادی از کشورهای آسیایی، آفریقایی، خاورمیانه و آمریکای جنوبی به صورت پراکنده گزارش شده است. در آوریل 2010، بحرین اولین بروز این بیماری را اعلام کرد. در برزیل، این بیماری در سال 2009 دوباره بروز پیدا کرده بود.
منابع:
https://www.msdvetmanual.com/generalized-conditions/glanders/glanders-in-horses-and-other-animals
